Абстракт:

Пред да кажеме нешто повеќе за природата на УНМИК, како sui generis модел на меѓународна власт, треба да ги анализираме моделите на територијална администрација на ОН, како и, воопшто, на мировните сили на ОН.

Во литературата на меѓународното право, се уште не постои испечатена книга за УНМИК, туку повеќе студии, кои се занимаваат со оваа проблематика и со интервенцијата на НАТО во Косово.[1] Општо земено, нема доволно знаење за УНМИК, освен во рамки на специјални истражувачки центри, како и знаењето на експерти од полето на меѓународното право.[2]

Што се однесува до природата на УНМИК, постојат различни мислења за ова во стручната литература, кои го квалификуваат УНМИК како мировна мисија на ОН, како операција за спроведување мир, како умерен модел на покровителство на ОН, како територијална управа на ОН, или како меѓународна власт со целосно општество. Се чини дека последните две квалификации се посоодветни на природата на УНМИК, во рамки на доктрината на “меѓународна власт”.[3]

Оваа студија се базира врз резултати од моето неодамнешно истражување на тема: “Меѓународна власт со пост-конфликтна ситуација” (“International governance with post- conflict situations”), извршено на Правниот факултет на Универзитетот на Јужна Калифорнија, Лос Анџелес, во рамки на Фулбрајтовата стипендија, во пролетниот семестар 2003 година.

I. Компаративен преглед на унмик и мировните операции на ОН: 1948-2003

на почеток

Иако потеклото на доктрината за меѓународната власт можеме да го најдеме во “Мировниот договор на светата алијанса” од 1815 година, преку Лигата на нациите и ОН[4]; се чини дека би било пореалистично да се рече дека оваа форма на меѓународна власт во вид на меѓународна територијална управа под ингеренции на меѓународна организација е нов феномен во меѓународните односи, “во основа, настан на дваесеттиот век”.[5]

По Првата светска војна, Версајскиот мировен договор и даде на Лигата на нациите специјални одговорности да раководи со некои територии, како Саарската територија, и случајот на слободниот град Данцинг.[6]

По Втората светска војна, меѓународната заедница и довери на Организацијата на обединетите нации да управува со поранешните колонијални територии на Јапонија и на Италија, во тоа време крајбрежни области, како што беше градот Трст, и, подоцна, со случаите од доцните 1980ти, што го обележа почетокот на нова ера на мировни мисии.[7] Но, некои автори ја поставија оваа основна дилема: дали ОН е меѓународна власт или меѓународна организација?[8] Како што може да видиме во нашето објаснување, ОН има некои функции на меѓународна власт, особено во рамки на меѓународна територијална управа во пост-конфликтни ситуации, но сепак ОН е меѓународна организација, бидејќи, како што потенцираат Моргентау и Томпсон, се уште не постои “светска држава”[9], а со тоа ниту меѓународна власт, како наднационален авторитет. Нашиот свет и натаму останува свет на суверени држави, дури иако постојат некои исклучоци - како што е Европската унија.[10]

Меѓутоа, не беше важно што во некои случаи, особено кога станува збор за пост-конфликтни ситуации, ОН не воспостави своја територијална управа. Тоа беше добро позната практика на ОН во периодот по Втората светска војна. Во последниот случај на територијална управа на ОН “го евоцира Поглавјето VII од Повелбата на ОН за да воспостави директна и сеопфатна управа на ОН: првиот случај беше Транзиционата администрација на ОН за Источна Славонија, Барања и Западен Сириум, и последната Транзициона администрација на ОН во Источен Тимор.[11] Така, се создаде нова практика на ОН да управува со територија, што се нарекува појава на “интернационализирана територија”, а тоа е територијата “ставена под супервизија на меѓународни организации или група држави”[12]. Според овој модел на меѓународна власт, особено во случајот на Мисијата на ОН во Косово, “УНМИК ги спроведува сите класични надлежности на една држава, како вид на замена за државата”[13].

По Втората светска војна, ОН израсна во наднационална организација со универзален карактер, со главна цел да го одржува мирот и стабилноста во светот.[14] Само во последната деценија од минатиот век, избија повеќе од седумдест војни на шеесет локации, и вклучуваа повеќе од една третина од сите земји членки на Обединетите нации; половина од војните што се одвиваат во моментов се одвиваат повеќе од една деценија, а една четвртина од нив - повеќе од две децении[15]. По Студената војна, идеолошката парадигма што се користи за разгледување на меѓународните конфликти се помалку има капацитет да ја објасни природата на современите војни, а етнички конфликти ги заменија идеолошките ривалства.[16]

Најголемиот дел од оружените конфликти се уште се одвиваат во земјите во развој, но и во посткомунистичките земји, како што е поранешна СФРЈ и поранешниот Советски Сојуз, а речиси во сите случаи, овие конфликти се внатренационални.[17] Овие конфликти се карактеризираат со борба меѓу групи што навлегле во границите на веќе дефинирана држава, а потоа овие внатрешни конфликти се интернационализирале, и придонеле кон нестабилност во регионот[18].

Од улога на набљудувач на такви потресни настани за светскиот мир, а подоцна со цивилната полција[19], ОН, како и НАТО, на крајот од дваесеттиот век почна да се наметнува со поактивна мировна улога во конфликтните региони во правец на спроведување мир.[20] И, конечно, на почетокот од 21-от век, се појавија некои нови видови на меѓународна власт, како што се мисиите во Авганистан (2001), и особено во Ирак (2003).[21] Во последниве години, одржувањето на мир од страна на ОН се разви и надвор од традиционалните граници; во одреден број случаи, тоа подразбираше извршни задачи со спроведување привремена власт во територии каде што е потребна меѓународна помош.

Од 1990-те наваму, ОН се соочи со некои нови феномени, како на пример: ситуацијата на “пропадната држава” (како што беше во Камбоџа, пред воспоставувањето на УНТАК), “распадната држава” (поранешна СФРЈ пред доаѓањето на УНПРОФОР), или “државен колапс” (како што беше во Сомалија пред доаѓањето на УНОСОМ).[22]

Како и во УНОСОМ II, ОН оперираше врз основа на претпоставката дека не постои суверена власт во Сомалија, туку, како што некои автори пишуваа, во прашање беше ситуацијата.[23] Сличен на овој беше и случајот со УНМИК, каде што мисијата на ОН беше воспоставена врз основа на истата претпоставка дека нема суверена власт во Косово. Но, Косово, исто така, беше случај каде што администрацијата на ОН беше воспоставена по употреба на меѓународна воена сила. Освен тоа, не беше нов феномен во меѓународното право. По Втората светска војна, употребата на воени сили под меѓународно покровителство почна во 1946 година, потоа до 2000 година, ОН и НАТО беа вклучени во 32 конфликти, од кои 23 беа внатредржавни конфликти.[24] Од првата мировна мисија на ОН, од 1948 до 2001 година, имаше 56 мисии. Во текот на првите 50 години од мировните мисии на ОН: 1948-1998,имаше 49 операции. Додека 13 операции беа воспоставени во првите 40 години од мировните мисии на ОН, по 1988 година се лансирани 36 нови операции; а седум нови мировни мисии на ОН се инаугурирани во текот на: 1998-2001.[25] Мировните операции станаа најголемиот дел од ОН, и, како што некои истражувања покажуваат, “мировните мисии беа најголемиот и најбрзо проширениот дел од буџетот на ОН”.[26]Меѓутоа, мировните мисии на ОН не треба да се мешаат со други форми на мултинационална воена интервенција, вклучувајќи ги акциите за “спроведување”. Во неколку прилики, Советот за безбедност им даде отворени раце на земјите членки да ги употребат “сите средства што им стојат на располагање” - вклучувајќи сила за да се справат со оружени конфликти или закани за мирот.[27]

Во стручната литература за меѓународното право, постојат голем број класификации на мировните мисии на ОН, но овде ќе претставиме само некои од најосновните модели. Од историска перспектива на мировните операции на ОН, треба да се направи јасна дистинкција меѓу три основни видови на мировни мисии:

·         Класична мировни мисии, или мировни мисии од првата генерација (1945-80-те), кои беа израз на консензуална форма на справување со кризи, каде што улогата на ОН беше ограничена на ставање на своите сили меѓу двете страни (или како посредник според поглавје VI од Повелбата на ОН), кои решиле да им стават крај на непријателствата и кои се согласиле на меѓународно присуство за сочувување на мирот.[28]

·         Втората генерација на мировни мисии (од доцните 80-те), што претставуваа операции на ОН не толку со консензус на завојуваните страни, туку повеќе како механизам заснован на Поглавје VII, и слични на механизмот воспоставен според Поглавје XII и XIII.[29]

·         Новата мода на мировни мисии (1999-2003), предводена не само од ОН, туку и од: НАТО, воена алијанса, ЕУ или секој од нив во комбинација со ОН.[30]

Други автори (Хелман и Ратнер) прават класификација на вклученоста на ОН врз основа на видот на мисијата на ОН, и тоа даваат три други различни модели:

-          Прво, каде што ОН има улога на помош на властите (такви беа случаите во Намибија и во Либија);

-          Второ, каде што дел од власта привремено се пренесуваше на ОН (таков е случајот со Камбоџа);

-          Трето, привремено но целосно преземање на надлежностите на власта од страна на ОН (како што се случи во Косово и во Источен Тимор).[31]

Постои и класификација на мировните мисии на ОН во пет категории, меѓу кои:

-          Мониторинг и набљудување

-          Традиционална мировна мисија

-          Мировна мисија плус градење на државата

-          Сила за да се обезбеди почитување на меѓународниот мандат и

-          Спроведување.[32]

Врз основа на оваа класификација, од 1946-2000, имаше: 18 мониторинг и набљудувачки мисии на ОН; 7 традиционални мировни мисии; 26 мировни мисии плус градење на државата; 12 беа од категоријата - сила за да се обезбеди почитување на меѓународниот мандат, при што само четири беа под команда на ОН, а осум на НАТО; а имаше само две мисии на спроведување во текот на овој период: во Кореја (1950-53) и во Кувајт (1990-91), кога Советот за безбедност на ОН им даде право на земјите членки “да ги употребат сите средства што им стојат на располагање за да го вратат меѓународниот мир и безбеност”.[33] Мисијата во Авганистан во 2001 година, и последната во Ирак во 2003 година, не влегуваат во овие класификации, и можеби се новите модели на меѓународно присуство во постконфликтни ситуации.

Која беше правната основа на ОН да испрати воени трупи во мировни мисии? Правната основа за активна улога на ОН во мировните операции треба да се види во Поглавје VI (“Мирно решавање на проблемите”) и Поглавје VII (“Акција во зависност од заканите за мирот, нарушување на мирот и агресија”), а кои се однесуваат на Член 99 од Повелбата на ОН, согласно која Генералниот секретар “може вниманието на Советот за безбедност да го сврти кон која било работа што, според него, би можела да претставува закана за одржување на меѓународниот мир и безбедност”.[34] Според мислењето на некои автори, мировните мисии “спаѓаат некаде меѓу механизми за мирно решавање (Поглавје VI) и акции за спроведување (Поглавје VII), или, како што ги нарекуваше Даг Хамарскјолд “Поглавје шест и половина”.[35] Во правната основа за авторизирање на воена акција спаѓа Поглавје VI од Повелбата на ОН, Поглавје VII, но некои автори, исто така, ја споменуваат “потребата од спречување геноцид и прекршување на хуманитарното право”.[36]

Оваа улога и оваа авторизација од Повелбата на ОН на почеток била решена и конкретизирана во поактивна улога на ОН, од страна на поранешниот Генерален Секретар на ОН, Даг Хамарскјолд. Негова заслуга и негов придонес е тоа што концептот на рано предупредување беше вграден во концептот на присуство на ОН во мировните мисии во светот.[37] Тој го отвори патот за подоцнежното создавање на концептот на “превентивна дипломатија” во првата акција на конкретизација на кризата во Конго.

Концептот на превентивна дипломатија му даде специјален придонес кон системот на мировни мисии на ОН. Станува збор за доктрина што ја претстави поранешниот Генерален секретар на ОН Гали, која се состои од таканаречената: “Агенда за мир”[38]. Како глобална рамка за сочувување на мирот и стабилноста, беше претставена во неговиот извештај на првиот самит од Советот за безбедност на ОН[39]. Овој концепт на Гали може да се смета и за нов систем на колективна безбедност по постојниот во светот во периодот на “студената војна”[40]. Како што овие поими ќе бидат дефинирани од самиот Гали: “превентивна дипломатија” значи: “акцијата на спречување судир меѓу страните пред ескалација на конфликт што има за цел да ја ограничи нивната подоцнежна експанзија”[41].

Но, беше очигледно дека овој концепт на “превентивна дипломатија” не го помина својот прв тест: војната во поранешна СФРЈ. ОН не можеше да спречи војна во поранешна Југославија, освен, можеби, само во случајот со Македонија (УНПРЕДЕП). Беа усвоени огромен број документи на ОН, што се однесуваа на оваа војна, но многу малку резултати во нејзиното спречување. Една многу површна анализа на документи на ОН, од почетокот на војната во поранешна Југославија ќе служи како водич за можната класификација на сите документи на ОН што се однесуваат на кризата во поранешна Југославија во две главни категории: во политичките документи[42], и во меѓународни-воени и мировни документи[43]. Се чини дека резолуциите на Советот за безбедност имаа висок приоритет бидејќи практично му претходеа на “политичкото” одлучување на Генералното собрание, како на пример: прифаќање на членките на ОН: Словенија, Хрватска, Босна и Херцеговина и, конечно, поранешната југословенска Република Македонија[44]; или оние што се однесуваат на меѓународниот-правен дисконтинуитет на државата при нејзино распаѓање[45], што на “СРЈ” и го одзема автоматското право да биде легален наследник на СФРЈ.

Во врска со сите овие резолуции на ОН, а кога станува збор за војната во поранешна Југославија, можеме да дојдеме до четири главни под-заклучоци:

·         Прво, на политички и на меѓународно-правен план, ОН го призна дисконтинуитетот на двете “Југославии”, меѓу втората (од АВНОЈ) и третата (онаа од “Заблак”), следејќи го новото создавање на државата Србија и Црна Гора со регуларна процедура за меѓународно признавање на новите држави. Овој пристап на ОН, од 1992 година, беше реализиран десет години подоцна, во 2002 година, со распаѓањето на последната Југославија од Заблак (СРЈ), и создавање на сојуз меѓу Србија и Црна Гора.[46]

·         Второ, истовремено, на терен, ОН ги призна независните, суверени држави од останатите четири републики од поранешна Југославија: Словенија, Хрватска, Босна и Херцеговина и Македонија, како нови членки.

·         Трето, во планот за меѓународно санкционирање, ОН ја покажа својата јасна цел да се казнат две држави (Србија и Црна Гора) за политиката на агресија и за насилните промени на државните граници, во согласност со резулуцијата за примена на економски, културни и комуникациски санкции против Србија и Црна Гора[47], и резолуцијата за воспоставување меѓународен суд за воени злосторства во поранешна Југославија.[48]

Како заклучок на овој дел, ако можеме да ги категоризираме сите мисии на ОН, или оние што се во комбинација со НАТО, би можеле да издвоиме девет главни групи на овие мисии:

1.        “Класични” или “Традиционални мировни” мисии, или мисиите од “првата генерација” од 50-те-70-те години од 20-от век, со мандат да се воспостави мир меѓу двете држави во конфликтот, распоредувајќи ги “сините шлемови” меѓу нив, како демаркациона линија.[49]

2.        “Мировните” мисии од новата генерација, од 1990-те, со мандат да се врати загубениот суверенитет на државата или да се вратат деловите од загубените територии.[50]

3.        Мисиите за повторно воспоставување на “пропаднатите држави”, односно повторното креирање и функционирање на државната моќ по граѓанските војни и правилата на тоталитарните режими.[51]

4.        Превентивни мисии, односно оние чија цел е спречување на оружени конфликти и спречување на поширока регионална дестабилизација.[52]

5.        Мировни мисии на ОН и мисии за спроведување мир на НАТО со меѓународна воена интервенција.[53]

6.        Мировни мисии, со или без мировен договор, оние што доаѓаат главно по потпишување на мировен договор и што се гаранција за мирот потоа,[54] но, исто така, без мировен договор.[55]

7.        Мировните мисии по меѓународни хуманитарни интервенции, кои имаа клучен мандат да ги изградат демократските институции на самоуправа[56], и други со мандат да го подготват населението од пост-конфликтната територија за негова независност.[57]

8.        Мисии што се борат со глобалниот тероризам.[58]

9.        Комбинирани повоени меѓународни воени и цивилни мисии.[59]

II. Привремена мисија на Oбединетите нации во косово (УНМИК): 1999-2003

на почеток

II.1. Правната и политичката природа на УНМИК

Во теоријата на меѓународното право, постои повеќе од една квалификација на УНМИК. Како што може да видиме од следната теоретска аргументација за природата на УНМИК, има повеќе пристапи во објаснувањето за тоа што е УНМИК. Но, би можеле да речеме дека косовскиот случај под управа на ОН, е sui generis модел на меѓународна управа со пост-конфликтно општество, што не би можело да се објасни со слични претходни видови на меѓународни протекторати.

Според Резолуцијата 1244 на ОН, ОН воспостави меѓународно присуство во Косово: УНМИК, која се смета за "уникатен експеримент".[60] Како што напиша Стан, УНМИК промовираше "нова димензија" (заедно со случајот на Босна и Херцеговина), каде што, со употреба на надлежностите од Поглавје VII од Повелбата на ОН, ОН создаде нов модел на меѓународна власт.[61] Тоа беше една од "најголемите мисии и мисии со најголем предизвик на Обединетите нации во полето на територијална администрација"[62]. Оваа мисија на ОН беше воспоставена врз основа на Резолуцијата 1244 на Советот за безбедност на ОН. Ако ја разгледаме Резолуцијата 1244 во контекст, би можеле да речеме дека оваа резолуција е компромис меѓу пет постојани членки на ОН во многу комплицирано време. Текстот на Резолуцијата беше изработен од страна на земјите од Г-8, кога интервенцијата на НАТО се ближеше кон својот крај, но без какви било одговори за тоа што следно да се направи, во случај Белград да ги прифати условите за запирање на воздушните напади. По долги и тешки преговори меѓу поранешниот претседател на Југославија Милошевиќ и спрецијалните претставници на меѓународната заедница Ахтисари и Черномирдин, со комбиниран пристап: "дипломатија поткрепена со закана од употреба на сила", на крајот поранешниот југословенски претседател го прифати планот на Г-8 за Косово.[63] Според овој план, на почетокот од јуни, беше изработен текстот на Резолуцијата 1244. Од овие причини, кога го анализираме текстот на Резолуцијата 1244, мора да го анализираме од перспектива на 10 јуни, или во временски контекст, кога: заврши интервенцијата на НАТО; југословенската војска и полиција се уште беа во Косово; и повеќе од 90 отсто од албанската популација во Косово беше надвор, како бегалци.

Друг важен елемент за контекстуалната анализа на оваа резолуција беше краткото време што стоеше на располагање за негова изработка, и итноста да се легализира, дури и post festum интервенцијата на НАТО. Тоа беше ситуацијата меѓу: повлекувањето на југословенските трупи од Косово и влегувањето на трупите на НАТО, и потребата за воспоставување на цивилно присуство на ОН во Косово. Се чинеше дека авторите на оваа резолуција се под голем притисок, бидејќи мораа да напишат текст, којшто ќе вклучи: ретроактивно легитимизирање на интервенцијата на НАТО, фактичкиот дисконтинуитет на југословенската сувереност во Косово (иако формално, на хартија, се уште постои) и инаугурацијата на најголемата мировна мисија на ОН таму.

Значи, денес нема да можеме да ја анализираме Резолуцијата 1244 без овој контекстуален пристап, почнувајќи од временската перспектива кога резолуцијата беше изработена. Четири години по нејзиното одобрување во Советот за безбедност на ОН, се случија толку многу нешта, и се создаде нова ситуација во и околу Косово, па време е да се размисли за нејзина замена со нова Резолуција, која ќе се занимава со прашањето на финалниот статус на Косово.

Но, како беше одобрена Резолуцијата 1244/99 на Советот за безбедност на ОН и каква беше климата во Советот за безбедност во јуни 1999 година? Веројатно толку многу контрадикторности и толку многу забуна во врска со оваа Резолуција дојдоа од овој политички глас во Советот за безбедност што беше повеќе компромис, а што се однесуваше на прашањето на мандатот на ОН во Косово, а исто така ин а структурата и надлежнотите на новата мисија - УНМИК.

Како што можевме да видиме, Резолуцијата 1244 на УНМИК му даде мандате да го подготви населението во Косово за самоуправа, да создаде услови за преговори со цел да се изнајдат решенија. Како што беше речено погоре, четири години по нејзиното усвојување, се чинеше дека Резолуцијата 1244 веќе беше надмината со новиот развој на настаните во Косово по војната. Значи, постојат големи контрадикторности меѓу текстот на Резолуцијата 1244 и новата реалност, која беше создадена во текот на последните четири години.

Втора група на важни прашања се: Што е УНМИК, според Резолуцијата 1244? Дали ОН во Косово инаугурираше нова форма на меѓународен протекторат? Одговорот на ова прашање изгледа е негативен, бидејќи терминот "протекторат" не може да се примени на практиката што ја спроведува УНМИК. Но, некои истражувачи ја нарекоа "меѓународен протекторат создаден со Резолуцијата 1244".[64]

Според една дефиниција за меѓународен протекторат, како "правен однос меѓу држава протектор и заштитена држава, при што вторава се откажува од целата или дел од својата контрола врз меѓународните односи, а сочувува голем дел од својата независност"[65], оваа формула не би можела да се примени на случајот со Косово поради клучната причина што Косово не било, ниту пак е независна и суверена држава, меѓународно призната, а "меѓународен протекторат е ограничен само на односи држава-држава".[66]

За првпат во својата историја, ОН примени специјален модел на меѓународна територијална администрација, користејќи го уникатниот модел[67], со нова меѓународна територијална администрација, раководена од меѓународни администратори, како финална власт што практикува владини функции, вклучувајќи го усвојувањето на легални акти со директен и непосреден ефект врз локалното население[68]. Како што се вели во првиот извештај на Генералниот Секретар на ОН, концептот на УНМИК "е нов"[69]. Слично на случајот со Сомалија (УНОСОМ II), УНМИК, исто така, е меѓународна територијална администрација, на територија каде што нема суверена власт, додека мисијата на ОН дејствуваше како финална и неограничена власт.[70] Природата на оваа власт е од меѓународен карактер. Во споредба со случајот на Босна и Херцеговина, во Косово, Специјалниот претставник на Генералниот секретар дејствува директно како орган на ОН, а неговите одлуки се применуваат на Организацијата на ОН како целина; во Босна, Високиот претставник ги црпи своите ингеренции од неколку извори: делумно од партиите до ДПА, делумно од ПИК, а делумно од Советот за безбедност на ОН. Двата вида на меѓународна власт одразуваат различни модели на администрација.[71]

Исто така, самиот УНМИК служеше како преседан во историјата на мировни операции на ОН бидејќи за првпат "четири меѓународни организации и агенции ќе работат заедно во една операција под едно раководство: раководството на ОН".[72]

Но, како што рековме погоре, во теоријата на меѓународното право, нема еден пристап и квалификација на природата на УНМИК. Иако повеќето од нив го сметаа УНМИК за нова форма на мировна мисија на ОН, што се разликува од класичниот вид[73], некои аналитичари го сметаат УНМИК за " станар покровител"[74]. Други автори[75] го квалификуваа "УНМИК како замена за државата"[76], а некои дури и го нарекоа форма на "ново покровителство".[77]

Овој нов тренд на меѓународна територијална управа во Косово, која се примени во името на УНМИК, од 1999 година, како што ја квлификува Стан, беше прикажана со "поекстензивна власт на УНМИК отколку која било претходна мировна мисија на ОН, повеќе власт дури и од Високиот претставникво БиХ", а Лагранж ја квалификуваше како “директна меѓународна администрација”[78]. Натаму, УНМИК со овој модел на меѓународна администрација, со Специјалниот претставник на Генералниот секретар како "највисоката и ултимативна законодавна, извршна и судска власт" беше инспирација за следната мисија: УНТАЕТ во Источен Тимор, иако со различни политички цели: да му се овозможин на Источен Тимор транзиција кон независност.[79]

Резолуцијата 1244 на ОН овласти два ентитета за практикување јавна власт во Косово: УНМИК, како меѓународно цивилно присуство, со мандате да воспостави привремена администрација; и КФОР, меѓународно безбедносно присуство, да ги изврши воените задачи, но и двете под покровителство на ОН, кои се задолжени да ги почитуваат меѓународните стандарди за човековите права, содржани во ЕЦХР и ИЦЦПР.[80]

Како што беше речено во "Прелиминарниот концепт на УНМИК", Косово привремено е под управа на ОН, и под под-управа на ЕУ, ОБСЕ, УНХЦР и под заштита на НАТО. И военото и цивилното присуство оперираат со меѓусебна поддршка кон истите цели[81]. Оваа мисија, исто така, ја поддржуваат различни меѓународни организации и институции.[82]

Специјалниот претставник на Генералниот секретар на ОН е највисоката власт, назначен од Генералниот секретар, или, како што некои го нарекуваат, "гувернер на Косово"[83]. Нему му помагаат четворица заменици на Специјалниот претставник, од четири меѓународни организации, кои на почетокот создадоа четири столба на УНМИК: ОН, со надлежности да воспостави привремена цивилна администрација; УНХЦР за хуманитарни прашања; ОБСЕ, за градење на институциите; и ЕУ, за реконструкција. Заеднички, тие го сочинуваат Извршниот комитет на УНМИК, под раководство на ОН.[84] Врз основа на она што беше речено, би можеле да речеме дека, на некој начин, УНМИК е форма којашто варира од современ модел на меѓународна администрација до меѓународно владеење со косовското општество.

II.2. Спецификите на УНМИК

Според Резолуцијата 1244/99 од Советот за безбедност на ОН, беше воспоставена Цивилна мисија на ОН во Косово, која беше амбициозна.[85] УНМИК, како вид на мисија на ОН има единствена улога[86], невидена во досегашната практика на ОН, а особено не во мировните мисии на оваа организација.[87]

Оваа мисија беше воспоставена по меѓународната воена интервенција против СРЈ, за хуманитрани цели. Некој аналитичар дури ја нарече и "новиот воен хуманизам"[88]. Иако во теоријата имаше мислења дека оваа интервенција "не е легална според меѓународното право"[89], како што видовме во претходното поглавје, повеќето автори се согласија дека тоа беше легитимна интевенција[90]. Меѓу овие две главни концепции, Ансола произведе ново средно решение за "ретроактивна легализација" на интервенцијата во случајот со Косово, според Резолуцијата 1244/99 од Советот за безбедност на ОН, со која ретроактивно се легализираше оваа интервенција.[91] Дури Повелбата на ОН дозволи меѓународна инервенција против суверена држава во ситуации "во кои Советот за безбедност има право да предизвика трајни промени во некои аспекти од статусот, границите, политичката структура или правниот сѕстем на една територија во рамки на една држава, доколку Советот констатира дека тоа е неопходно за враќање и одржување на меѓународниот мир и безбедност".[92]Некои аналитичари[93] овде гледаат легална одредба за ОН да преземе мерки според Член VII од Повелбата на ОН. Токму ова беше случајот со Косово во пролетта 1999 година, кога југословенската армија и српската полиција се заканија по меѓународниот мир и безбедност со своите воени операции во Косово.

Како заклучок за оваа толку посебна мисија на ОН, би можеле да речеме дека мисијата во Косово беше прва од таков вид, каде што ОН ја презеде задачата да раководи со општеството[94]. Затоа, случајот на Косово под УНМИК, не само за себе и за локалното население, туку е важен и за меѓународните односи во целина, и особено е важен за меѓународното право, бидејќи вклучува три нови правни феномени, кои ќе имаат влијание на повторнот запишување на меѓународното право, особено во областа на: делегитимизација на насилната сувереност на една држава, а место тоа да се избере хумана сувереност и денационализација на правото и подобрување на супранационалното право, со наметнување на меѓународни стандарди за човекови права и демократска власт. Можеби случајот со Косово би можел да биде придонес кон новата либерална доктрина за "реконцептуализација на меѓународното право"[95], според која: "транзициониот правен процес поттикнува меѓународно прифаќање на меѓународните принципи на човекови права".[96]

III. Структурата на УНМИК

Што е УНМИК? Каква е неговата структура и каква е генералната стратегија на УНМИК? Кои беа главните цели на меѓународната заедница и, особено, на ОН, со инаугурацијата на ова мисија? Која цел требаше да се постигне во постконфликтно општество, какво што е Косово?

Можеби, како краток одговор на овие прашања би можела да ни послужи изјавата на Генералниот секретар на ОН Кофи Анан, веднаш пред воспоставувањето на УНМИК: “задачата што стои пред меѓународната заедница е да им се помогне на луѓето во Косово повторно да ги изградат своите животи и да ги залечат раните на конфликтот”.[97]

Привремената мисија на ОН во Косово (УНМИК) беше воспоставена според Резолуцијата 1244 на Советот за безбедност на ОН. Резолуцијата овозможува легални темели на присуството на ОН во Косово.[98] Врз основа на оваа резолуција, УНМИК имаше пет главни цели:

1.        Демилитаризација на Косово (процес со кој раководи НАТО-КФОР, а кој беше постигнат со повлекување на југословенската војска и полицијата од Косово, во јуни 1999 година; и со трансформацијата на УЧК во КЗК, во септември 1999 година).

2.        Враќање на бегалците во Косово (процес со кој раководи УНХЦР, а кој беше постигнат за многу кратко време, најкратко во историјата на УНХЦР, со оглед на тоа дека веднаш по војната, се вратија околу 650.000 бегалци).[99]

3.        Реконструкцијата на Косово (процес со кој раководи ЕУ, на почетокот со ТАФКО, а потоа од страна на ЕАР), што почна веднаш, не само од страна на меѓународните преставници, туку и од самите Косовци. Во текот на тој процес, Европската унија беше клучниот фактор за имплементација на реконструкцијата на повоено Косово.[100]

4.        Изградбата на цивилна администрација (процес со кој раководи ОН, што ја создаде елементарната административна инфраструктура во повоено Косово).

5.        Демократизација на општеството во Косово (процес со кој раководи ОБСЕ, кој беше фокусиран на процесот на градење на демократски институции, избори и создавање на независно судство и слободни медиуми).[101]

Според овие пет главни цели на УНМИК, мисијата на ОН ги има следниве компоненти:

-          воено-заштитна Компонента

-          Компонента на цивилна администрација

-          Владеење на правото

-          Човекови права

-          Реконструкција

-          Репатријација

-          Избори

-          Градење на институции на демократска самоуправа[102]

Врз основа на стратешкиот концепт на УНМИК, главните задачи на УНМИК се: трансфер на ингеренциите од УНМИК на привремените институции на самоуправа; унапредување на економскиот просперитет преку развој на пазарна економија; поддршка на реконструкцијата на клучната инфраструктура; одржување на цивилен и правен поредок и промовирање на почитувањето на правната држава; промовирање на човекови права; заштита на правата на заединиците; олеснување на безбедно враќање на бегалците и раселените лица; одржување на интегритетот на Резолуцијата 1244 и создавање безбеден амбиент за учество на сите заедници во воспоставување на демократски институции на самоуправа.

За да се исполнат овие амбициозни задачи, целата мисија се базираше врз четири столба. На почетокот (1999-2001), составот на УНМИК беше ваков: столб I - УНХЦР; столб II - ОБСЕ; столб III - УНХЦР; и столб IV - ЕУ. Но, по јуни 2001 година, УНМИК се преуреди во нова структура, додека место УНХЦР, се создаде нов столб што се занимаваше со политички и судски прашања, како столб I. Структурата е ваква: столб I - Полиција и судство (покриени со ОН); столб II - цивилна администрација (ОН); столб III - Демократизација и градње институции (ОБСЕ); и столб IV - економски развој (ЕУ).[103]

Слично на претходното, три резолуции на Советот за безбедност што беа одобрени во 1998 година, Резолуцијата 1244, исто така, се потпира врз Поглавје VII од Повелбата на ОН како легална основа, која на ОН им даде легитимност за да можат да преземат мерки за чување на мирот и колективна безбедност. Главните цели на Резолуцијата 1244 беа: ставање крај на војната и одржување на мирот; транзициона администрација на постконфликтно општество; и создавање самоодржлива самоуправа се до решавање на финалниот статус на Косово. Сепак, оваа Резолуција не го примени, како што рековме погоре, системот на меѓународно покровителство дефинирано со поглавје XIII од Повелбата на ОН, и, како резултат на тоа, не го примени принципот на самоуправа, кој беше применет од ОН во други случаи на негово учество во различни земји во текот на 50-те и 60-те. Место самоопределба, генералната политичка ориентација на оваа резолуција беше самоуправа; и, како алтернатива на класичниот систем на покровителство, беше воспоставен умерен протекторат на ОН, како меѓународна цивилно-воена администрација.

IV. Карактеристиките на УНМИК

УНМИК веројатно е мисија којашто била предвидена во историјата на Обединетите нации. Всушност, УНМИК е sui generic транзициска постконфликтна администрација, која ги има следниве дистинктивни карактеристики:

• УНМИК е специјален вид на мировна мисија на ОН, која ги спои елементите на меѓународно безбедносно присуство (НАТО-КФОР) со елементи на цивилна админситрација, димензии на реконструкција, градење демократски институции, како и хуманитарни прашања (ОН, ЕУ, ОБСЕ и УНХЦР), "под едно раководство, за истите цели и со јасен команден синџир".[104]
• УНМИК е постконфликтна мисија на Обединетите нации.
• УНМИК е мисија на воспоставување на привремена и транзициона администрација.[105]
• УНМИК е транзициона мисија, која треба да ги подготви условите за почеток на постепениот трансфер на компетенциите од меѓународните власти на локалното население, и да го подготви теренот за замена на легитимноста дадена од Советот за безбедност, со демократска легитимност, со слободни избори во Косово.[106]
• УНМИК е мисија која треба да оствари три транзициони процеси: првиот - замена на последната српска окупаторска управа во Косово со нова цивилна меѓународна администрација; вториот - изворниот процес на локално и централно ниво, каде што ќе се постигне постепен трансфер на компетенциите од оваа меѓународна цивилна администрација на локалната самоуправа; и третиот - процесот на решавање на конечниот статус на Косово по изградба на локални легитимни и демократски институции.[107]
• Но, иако УНМИК беше воспоставен како единствена цивилна администрација во Косово, главната цел на оваа мисија за жал беше остварена само делумно. УНМИК не воспостави целосна законодавна, извршна или судска власт на територијата на Косово. По речиси три години присуство на ОН, во Косово се уште функционираат паралелни структури, во српските енклави, иако официјални лица на УНМИК го демантираат ова. Во регионот на северна Митровица, Србите се уште ги применуваат поранешните српски и југословенски закони југословенскиот судски сѕстем се уште функционира таму, заедно со паралелен српски универзитет, а во некои делови од Косово некои општински административни гранки издаваат "официјални" документи на Србија.[108]

Освен што е најголемата мировна мисија во историјата на ОН[109], УНМИК е истовремено и мошне сложена мисија. Во период од четири години од неговото воспоставување[110], се сменија четворица специјални претставници на Генералниот секретар на ОН.[111]

Затоа, без да навлегуваме во други финансиски или политички димензии на оваа цивилна меѓународна администрација, ќе се фокусираме само на оние од правна природа.

Ако се вратиме на околностите на настанување на Резолуцијата 1244, се чини дека рамката на оваа резолуција беше концептот од Рамбује за создавање “субстанцијална автономија за Косово”. Но преговорите: Рамбује-Париз, во февруари-мар 1999 година, не го решија статусот на Косово, туку само ги отворија процесите за негово решавање. Со одобрување на Резолуцијата 1244, се отворија патишта за донесување одлуки под меѓународна администрација.[112]

Но, кој беше стратешкиот план на УНМИК? Одговорот на ова прашање е содржан во првиот извештај за УНМИК, од Генералниот секретар на ОН до Советот за безбедност на ОН.[113] Според оваа “генерална стратегија”, работата на УНМИК ќе се спроведува во пет “интегрирани фази”.

1.           Прва фаза: воспоставување и консолидација на власта на УНМИК и создавање административни структури со кои раководи УНМИК;

2.           Втора: управување со цивилните служби и консолидација на владеењето на правото;

3.           Трета: финализација на подготовките и спроведување избори;

4.           Четврта: давање помош на избраните косовски претставници да воспостават привремени институции за демократска и автономна самоуправа; и

5.           Финална, петта фаза: ќе зависи од конечното решавање, согласно параграф 11(f) од Резолуцијата 1244/99 на Советот за безбедност на ОН, “УНМИК ќе обезбеди трансфер на власта од косовските привремени институции на институциите воспоставени според политичкиот договор”.[114]

V. Власта на УНМИК / СПГС

Едно од најновите прашања во теоријата на меѓународно право е прашањето за легитимноста и оправданоста на меѓународните режими.[115] “Легитимноста и оправданоста може да се воспостават во различни фази од една операција, во зависност од нејзината сложеност и новина”,[116] а постои и прашањето: дали меѓународното тело на донесување одлуки е соодветното за повикување на одредена акција? Или, колку една мировна мисија на ОН во светот е легитимна и оправдана, и кому: на Советот за безбедност на ОН, или на локалното население? Кои се основите за легитимна, а кои за оправдана мисија на ОН?

Не постои еден одговор на овие прашања поради различните модели на мировни операции на ОН. Значи “различните употреби на воени сили ги поттикнуваат прашањата за оправданоста на различни начини”[117], но според “мешаниот систем”, демократската оправданост на меѓународната употреба на сила како и меѓународната управа се базира врз две основи: меѓународна авторизација и национална авторизација за употреба на воени сили.[118] Меѓутоа, бидејќи веќе разговаравме за прашањето на интервенција на НАТО во Косово, во рамки на претходните поглавја, овде ќе се концентрираме само на легитимноста и оправданоста на УНМИК. Каква е легитимноста и оправданоста на УНМИК?

Проблемот на легитимност на меѓународните мисии е еден од најважните, и претставува предуслов за нејзино успешно спроведување. Постојат многу прашања поврзани со легитимноста на УНМИК. Кој е правниот извор на легитимноста на УНМИК? Каков однос воспостави Резолуцијата 1244 меѓу УНМИК, Специјалниот претставник на Генералниот секретар на ОН и локалното население? За какви одлуки е одговорен СПГС, како највисок владеечки орган во повоено Косово, и какви правни мерки жителите на Косово може да преземат против неговата одлука? Во споредба со системот на покровителство на ОН, дали УНМИК е помалку демократски? Најпосле, постои ли форма на демократија во УНМИК или дали УНМИК воспостави меѓународно контролирана демократија во Косово?

За да се одговорат такви прашања што се однесуваат на односот меѓу УНМИК и косовоското општество, би можеле да речеме дека, врз основа на Резолуцијата 1244 и на легално операционализираните први регулации на УНМИК[119], како и на Уставната рамка[120], УНМИК спроведува примарно владеење во повоено Косово.

СПГС е највисоката и последна одлучувачка власт на УНМИК и ова не е прашање за кое би можело да се дискутира. СПГС ја добива највисоката власт од Поглавје VII од Повелбата на ОН; од Резолуцијата 1244 и од Регулативата на УНМИК 1999/1 и Регулативата на УНМИК 2001/9. Тој има право да стави вето на секоја одлука што ја донесува УНМИК или привремените институции. Практично, ова право на вето за првпат го искористи кога ја укина “Резолуцијата за територијален интегритет на Косово” што ја имаше донесено косовскиот парламент.[121] Тогаш, кога СПГС го укина “Меморандумот за разбирање” меѓу Министерството за економија и финансии на Косово и Министерството за економија на Албанија.[122]

Ова значи дека СПГС, дури и по одобрението од уставната рамка, па дури и по воспоставувањето на локални органи на локално и централно ниво, и натаму останува највисоката одлучувачка институција; со право не само да го укине кој било закон одобрен од косовскиот парламент, туку и со право да го распушти доколку тој не дејствува согласно Резолуцијата 1244.[123]

Така, СПГС останува највисоката законодавна, извршна, административна и судска власт во Косово, по локалните избори и особено по парламентарните избори, кога се создаде конфликтна ситуацијата меѓу две власти за управување со Косово:

-          Etatique легитимноста, онаа на СПГС, која потекнува од Поглавје VII од Повелбата на ОН и Резолуцијата 1244, како и од уставната рамка;

-          Демократската легитимност од привремените институции на самоуправа, која потекнува од слободните избори, одржани на 17 ноември, 2001 година, како резултат на уставната рамка.

Би можеле да заклучиме дека во случајот со повоено Косово, под меѓународна управа на УНМИК, беше создаден специјален модел на власт: модел на асиметрична власт меѓу два различни типа на власт, врз основа на различни типови легитимност: една меѓународна, со моќни ингеренции; и една локална со помалку моќни ингеренции. Исто како што беше со пост-дејтонска Босна и Херцеговина, како и повоен Источен Тимор, и во повоено Косово се инаугурираше специјален вид демократија: демократија под меѓународна контрола.

Резиме

1.              УНМИК е специјален модел на меѓународна власт во постконфликтно општество, воспоставен по првата меѓународна хуманитарна интервенција на НАТО на меѓународно недефинирана територија.

2.              Врз основа на Резолуцијата 1244/99 на Советот за безбедност на ОН, ОН во повоено Косово инаугурираше модел на меѓународно контролирана самоуправа, без чисти политички цели во врска со финалниот статус.

3.              УНМИК создаде нов модел на власт: асиметрична со-власт, меѓу две различни нивоа на власт, и специјален модел на демократија: демократија под меѓународна контрола со две различни политички легитимности.

4.              По првите парламентарни избори во 2001 година и воспоставувањето на претседател, парламент и влада на Косово, Специјалниот претставник на Советот за безбедност се уште останува највисоката законодавна, извршна и судска власт со највисока одлучувачка моќ во овие области во однос на привремените институции на самоуправа во Косово.

Превод од англиски: Калина Малеска

Фусноти

[1] Од втората половина на 1999 година се до почетокот на 2003 година, издадени се 67 студии и анализи од различни автори, што се занимаваат со интервенцијата на НАТО во Косово и со УНМИК(врз основа на резултатите од моето истражување на Правниот факултет во Универзитетот на Јужна Калифорнија, Лос Анџелес, пролетен семестар 2003 година, во рамки на Фулбрајтовата стипендија: “International Governance with post- conflict societies; the case of UNMIK”).

[2] Во анкетата што ја спроведов со студентите на Правниот факултет, Факултетот за политички науки и на Факултетот за меѓународни односи на Универзитетот на Јужна Калифорнија, Лос Анџелес, на тема УНМИК и конечниот статус на Косово, во текот на пролетниот семестар 2003 година (16 април - 1 мај, 2003), резултатите покажуваат дека американските студенти имаат солидно знаење за УНМИК и за проблематиката на конечниот статус на Косово. Прашалникот од анкетата, што се состоеше од 12 прашања, и одговорите на студентите се вакви: Што е Косово? Дел од Европа (18,93%), Субјект под управа на ОН (21,80%), Земја на Балканот (59,17%); Што е УНМИК? Агенција на ОН (17,75%), Консултативно тело на ОН за Балканот (15,79%), Привремена управа на ОН во Косово (77,56%); Кога е воспоставен УНМИК? Во 1998 година, со Резолуција на Генералното Собрание на ОН (40,66%), Во 1999 година, со Резолуција на Советот за безбедност на ОН (46,97%), Во 2000 година, со Одлука на Генералниот секретар на ОН (13,47%); Каква е природата на УНМИК? Тоа е мировна мисија на ОН (30,12%), Една форма на меѓународна власт со целосно општество (5,82%), Замена за држава (0%); Каква власт постои во Косово? Меѓународна власт (16,38%), Заедничка власт меѓу УНМИК и привремената самоуправа во Косово (73,67%), Домашна власт под косовски власти (10,05%); Кој е највисокиот правен акт во Косово? Резолуцијата 1244/99 на Советот за безбедност на ОН (32,06%), Уставна рамка за самоуправа во Косово (43,40%), Регулативите на УНМИК (11,96%), Законот на косовското собрание (12,78%); Каква е правната природа на Уставната рамка на Косово? Меѓународен правен документ (14,81%), Внатрешен уставен акт (20,08%), Мешавина од меѓународен и домашен правен акт (63,11%); Што е специјалниот претставник на Генералниот секретар на ОН? Највисока правна, извршна и судска власт во Косово (17,16%), Делегат на власта на Генералниот секретар на ОН во Косово (56,33%), Официјално лице на ОН во Косово (26,51%); На кого му одговара Специјалниот претставник на Генералниот секретар (СПГС) на ОН? Никому (6,10%), на Советот за безбедност на ОН и на Генералниот секретар на ОН (57,62%), На народот во Косово (37,38%); Каква легитимност всушност постои во Косово? Демократска легитимност на избраните власти на Косово (22,48%), Неизбрана легитимност на номинираниот СПГС (55,80%), Нема легитимност (11,72%); Колку долго треба УНМИК да остане во Косово? Една до пет години (35,52%), пет години (36,09%), пет до десет години (28,39%); Каков ќе биде конечниот политички статус на Косово? Независна држава Косово (84,97%), Дел од Сојузот на Србија и Црна Гора (5,59%), Дел од Албанија (11,44%); (Повеќе на оваа тема во: “Euro- Atlantic Review”, Vol. II, no. 1/2003).

[3] Hans J. Morgenthau and Kenneth W. Thompson: “Politics Among Nations, The Struggle for Power and Peace”, (Sixth Edition, New York, 1985, p.481).

[4] Исто, стр. 482-483.

[5] Carsten Stahn: “International Territorial Administration in the Former Yugoslavia: Origins, Development and Challenges Ahead”, Heidelberg Journal of International Law, Stuttgart, 61/1/2000, стр. 114

[6] Ralph Wilde: “From Danzing to East Timor and Beyond: The Role of International Territorial Administration”, American Journal of International Law”, Vol.95, No.3, July 2001, pg. 586; See also: Zimmermann and Stahn, 2002, стр.430

[7] Исто

[8] Hans J. Morgenthau and Kenneth W. Thompson: “Politics Among Nations, The Struggle for Power and Peace”, Sixth Edition, New York 1985, стр.501.

[9] Hans J. Morgenthau and Kenneth W. Thompson: “Politics Among Nations, The Struggle for Power and Peace”, Sixth Edition, New York, 1985, стр.525- 541.

[10] Повеќе за ова, види во: Blerim Reka: “EU Law” (KIEAI, Prishtina, 2000).

[11] Zimmerman and Stahn, 2002 стр.: 432-433; See also UNSCR 1037(1996) of 15 January 1996

[12] Hurst Hannum: “Autonomy, Sovereignty and Self- Determination”, 1996, стр.17

[13] Zimmermann and Stahn, 2002, pg.429; Novicki, Ibid, and his qualification of UNMIK as “substitute of the state”.

[14] Повеќе за ова види во: Dan Caldwell: “World Politics and You”, (Prentice Hall Inc, New Jersey 2000, p.284-311; “Democratic Accountability and the Use of Force in International Law”, Edited by Charlotte Ku and Harold K. Jacobson, Cambridge, 2003, стр.15-19.

[15] John Paul Lederach: “Building Peace, Sustainable Reconciliation in Divided Societies”, Washington DC, 1997, стр. 4; За понови информации за текот на меѓународни кризи и војни, види: “Democratic Accountability and the Use of Force in International Law”, Edited by Charlotte Ku and Harold K. Jacobson, Cambridge, 2003)

[16] Исто; види исто така Yahya Sadowski: “Ethnic Conflict”, “Foreign Policy”, Summer 1988, стр.12-23; and “Global Issues”01-02, Annual Edition, стр.150-155; Спореди ја оваа практика по Студената војна со доктрината на Хантингтон “судир на цивилизации”; Samuel P. Huntington: “The Clash of Civilization and the Remaking of World Order”, Simon & Schuster UK Ltd, 1997.

[17] Исто, Ledearch; Исто така, како што наведе Кинг, по Втората светска војна имало повеќе од 90 конфликти како граѓански војни. Види: Charles King: “Ending Civil Wars”, (Adelphi Paper 308; International Institute for Strategic Studies, London, March 1997, стр.15; Или, како што напиша Кин, во периодот 1994-1998 имало 52 внатрешни конфликти; види: David Keen “Appendix”, “The Economic Functions of Violencein Civil Wars”, Adelphi Paper 320, International Institute for Strategic Studies, London, June 1998, стр.75-79; Види исто така, John Chipman: “The Changing Shape of International Relations and Wars of the Future”, pages delivered to the IISS 40th Annual Conference, 1998, p.7); Исто така, како што ни покажуваат Ку и Џејкобсон, од 1946 до 2000 година, седумдесет и седум пати меѓународната заедница авторизирала употреба на сила за време на кризи ширум светот. Само девет од нив биле меѓудржавни конфликти. Види: Ku and Jacobson, 2003, стр.21).

[18] Исто, Lederach, 1997 стр: 11-12; Caldwell, 2000 стр. 286-288; Ku and Jacobson, 2003 стр.21-22.

[19] Види: Annika S. Hansen: “From Congo to Kosovo: Civilian Police in Peace Operations”, (Adelphi Paper, Nr. 343/2002).

[20] Во врска со ова, види: Terrence Lyons & Ahmed I. Samatar: “Somalia; State Collapse, Multilateral Intervention and Strategies for Political Reconstruction”, (The Brooking Institute, Washington DC, 1995); Dan Caldwell: “World Politics and You”, (Prentice Hall Inc, New Jersey, 2000, стр.292); “Democratic Accountability and the Use of Force in International Law”, Charlotte Ku and Harold K. Jacobson, Cambridge 2003, стр.4.

[21] Последната од гореспоменатите мисии, мисијата во повоен Ирак, се уште е тема на дискусии во меѓународното право. Беше воспоставена по воената интервенција на САД и на Обединетото Кралство против режимот на Садам Хусеин, во периодот март-април 2003 година. По 9 април, 2003 година, кога режимот на Хусеин пропадна, ова меѓународно американско-британско воено присуство беше највисоката власт во повоен Ирак. Така, “цивилните службеници мора на писмено да ги почитуваат наредбите на американската администрација”. (“Iraqis Voice Fear of Signing Away Their Identity”, by Michael Slackman, (Los Angeles Times, June 18, 2003, стр. A5); Подоцна, со Резолуцијата 1483/2003 на Советот за безбедност на ОН, на оваа меѓународна воена власт во повоен Ирак му беше додадено цивилно присуство на ОН, со наименување на Серџо Виера де Мело за Специјален претставник на ОН во Ирак (кој подоцна, на крајот од август 2003 година, загина во терористичкиот напад врз седиштето на ОН во Ирак). По овој трагичен настан, во септември 2003 година, се одвива интензивна расправа за комбинирање на овој вид на меѓународна власт со здружени воени сили на САД и Обединетото Кралство во ОН, и за потребата од нова Резолуција на Советот за безбедност на ОН.

[22] Во врска со проблемот на Сомалија и УНОСОМ, види: Исто, стр. 1-3; Во врска со поранешна СФРЈ и УНПРОФОР, види повеќе во претходната глава: “Historical and Political Background of Kosova’ s Problem before the UNMIK establishment”, а во врска со УНТАК, види повеќе во натамошното објаснување на камбоџискиот проблем во ова поглавје.

[23] Исто, Stahn, стр.108; Види, исто така, Резолуција 814 на Советот за безбедност на ОН.

[24] Charlotte Ku and Harold K. Jacobson: “Introduction” in “Democratic Accountability and the Use of Force in International Law”, (Cambridge, 2003, стр.21).

[25] “United Nations Peacekeeping: 1948-2001”, (DPI/2225-01-52018-10M0, New York, 2001; See also: “50 Years of UN Peacekeeping Operations”, стр: 1-2, http://www.un.org/Depts/dpko/dpko/50web/2.htm).

[26] “US Foreign Policy and the United Nations System”, (UN Association of the USA, Columbia University, 1995, стр.6.).

[27] Исто.

[28] Stahn, стр.120; see also M. Bothe: “Peacekeeping” in: B. Sima: “The Charter on UN”, 1994, стр.572

[29] Исто, Stahn.

[30] УНМИК во Косово, во 1999 година, споре Резолуцијата на Советот за безбедност на ОН 1244/99, во комбинација со интервенцијата на НАТО и присуството на КФОР; мисијата во Авганистан 2001 година; мисијата во повоен Ира, 2003 година, со американска и британска интервенција, а подоцна во комбинација со цивилно присуство на ОН, во согласност со Резолуцијата 1483/2003; или мировната мисија на трупите на ЕУ во Конго, во јуни 2003 година, одобрена од Советот за безбедност на ОН.

[31] G.B. Helman-S.R. Ratner: “Saving Failed States”, “Foreign Policy” 89(1992-1993), стр.3

[32] Gareth Evans: “Cooperating for Peace: The Global Agenda for the 1990s and Beyond”, (St. Leonards, Allen & Unwin, 1993); Dan Caldwell: “World Politics and You”, (Prentice Hall Inc. 2000, стр.289-292; See also Charlotte Ku and Harold K. Jacobson: “Democratic Accountability and the Use of Force in International Law”, (Cambridge, 2003, стр.21).

[33] Charlotte Ku and Harold K. Jacobson: “Introduction” in “Democratic Accountability and the Use of Force in International Law”, (Cambridge, 2003, стр: 21- 25).

[34] “The Charter of UN and The Statute of The International Court of Justice”, (UN, New York, ppi/511-40108, March, 1990): Art.33-38 and art. 39-51; See повеќе за ова види во: Belatchew Asrat: “Prohibition of Force under the UN Charter, 1991

[35] Edwin M. Smith: “Collective Security, Peacekeeping and ad hoc multilaterisme”, in “Democratic Accountability and the Use of Force in International Law”, Edited by Charlotte Ku and Harold K.Jacobson, (Cambridge, 2003, p. 89).

[36] Charlotte Ku and Harold K.Jacobson: “Conclusion; Toward a Mixed System”, in “Democraric Accountability and The Use of Force in International Law”, (Cambridge, 2003, p.354; Dan Caldwell: “World Politics and You”, (Prentice Hall Inc, New Jersey, 2000, pp.285-305).

[37] Од 1946-2000, ОН авторизираше 77 употреби на сила под меѓународно покровителство во 32 конфликти во светот, од кои: 23 беа внатрешни, а само девет меѓудржавни конфликти. Повеќе за ова види во “Democratic Accountability and The Use of Force in International Law”, Edited by Charlotte Ku and Harold K. Jacobson, (Cambridge, 2003, стр: 21-22).

[38] Види исто така: Boutros Boutros Ghali: “Agenda for Peace”, UN Documents, New York, January, 31, 1992; Види исто така: Dan Caldwell: “World Politics and You”, (Prentice Hall Inc, New Jersey, 2000, стр. 289-290).

[39] Првиот од овој вид, поднесен до Генералниот секретар на ОН, на 31 јануари, 1992 година.

[40] Кои ја блокираа воената бипларност и рамнотежа: исток-запад.

[41] Исто.

[42] Резолуциите на Генералното собрание на ОН.

[43] Резолуциите на Советот за безбедност на ОН.

[44] Види: Резолуции на Генералното собрание: бр. 46/236, 46/237 и 46/238 од 22 мај, 1992 година, и 47/225 од 8 април 1993 година.

[45] Резолуција на ОН бр. 47/1 (од 22 септември, 1992 година).

[46] Види: “The Constitutional Charter of the State Union of Serbia and Montenegro”.

[47] Резолуција на Совет за безбедност на ОН, бр. 757/92.

[48] Резолуција на Совет за безбедност на ОН, бр 827/1993.

[49] Таква беше мисијата на ОН во Кипар.

[50] На пример, УНПРОФОР во Босна и Херцеговина, или УНТАЕС во источна Славонија-Хрватска.

[51] На пример: мисијата УНТАК во Камбоџа, или до некоја мера мисијата што се очекува да биде воспоставена во Авганистан, земајќи го предвид трагичното минато на режимите како што се “Црвените Кмери” во Камбоџа, или Талибанците во Авганистан.

[52] На пример: превентивната мисија на ОН во Македонија: УНПРЕДЕП, 1992 година.

[53] На пример: Мисиите на ИФОР и СФОР во Босна и Херцеговина во 1995 година, или мисијата КФОР во Косово, 1999 година. Во врска со ова, види it Dan Caldwell: ”World Politics and You”, (Prentice Hall Inc, New Jersey, 2000, стр. 289-292).

[54] На пример: По Дејтонскиот мировен договор за Босна и Херцеговина, (1995).

[55] На пример, случајот со Косово, каде што оваа мисија беше воспоставена без мировен договор меѓу Албанците и Србите, туку само со “Воено-технички договор” меѓу НАТО и СРЈ, 1999 година.

[56] На пример, УНМИК во Косово, според Резолуцијата 1244/1999 на Советот за безбедност на ОН.

[57] На пример: УНТАЕТ во Источен Тимор, согласно Резолуцијата 1272/1999 на Советот за безбедност на ОН, којшто процес заврши во мај, 2002 година, кога Источен Тимор стана нова независна држава - членка на ОН.

[58] На пример, мисијата во Авганистан 2001 година, чијашто цел беше имплементација на политиката на глобална антитерористичка алијанса против терористичката група Ал Каеда и нивните приврзаници, Талибанците; Види: UNSCR 1368(2001) and UNSCR 1373(2001); Во врска со ова види: Bob Woodword: “Bush at War”, (New York, 2002); Во оваа класификација не го вклучивме последниот случај на употреба на меѓународни воени сили во Ирак, 19 март, 2003, бидејќи тоа не беше мировна мисија на ОН. Имаше 16 резолуции на Советот за безбедност на ОН за Ирак, се до последната 1441, но режимот на Садам Хусеин не примени ниту една од нив. Во врска со ирачките проблеми од пристапот на ОН, види повеќе во: Michael Glennon: “Why the Security Council Failed”, in Foreign Affairs, May- June, 2003, Vol.82, No.3, стр.16- 35;Adeed Dawisha & Karen Dawisha: “How to Build a Democratic Iraq”, in Foreign Affairs, May- June, 2003, Vol.82, No.3, pp. 36-50); Повеќе за Војната во Ирак, види во: United States Institute of Peace: “Focus on Iraq”, in: www.usip.org, updated: May 1, 2003; Council or Foreign Relations: “US- Iraq Relations”; “Iraq- US Diplomacy”; “America’ s Rationale for War”; “The War’ s First Days”; US Deployments at the War’ s Height”; Phebe Marr: “Iraq is not the Balkans”, etc. March- May, 2003; www.cfr.org.); Види го, исто така, говорот на претседателот за завршувањето на војната во Ирак, на “USS Abraham Lincoln”, May 1st,2003, и слични написи, (“Bush Hails Victory in Iraq”, Los Angeles Times, Friday, May 2nd, 2003, p. A1 and A10). Во овој говор, претседателот Буш рече дека војната во Ирак означила “нова ера во водење војна”).

[59] На пример, мисијата воспоставена во повоен Ирак, со Резолуцијата на Советот за безбедност 1483/2003, одобрена на 22 мај, 2003 година, според која меѓународната воена власт на САД и на Обединетото Кралство ќе остане, но ќе има и специјален претставник на ОН.

[60] Wolfgang Petrisch: “Forward” in: “Human Rights in Bosnia and Herzegovina after Dayton: From Theory to Practice”, Edited by Prof. Dr. Wolfgang Benedek, Hague 1999, стр. I.

[61] Stahn, стр. 109.

[62] Andreas Zimmermann and Carsten Stahn: “Yugoslav Territory, United Nations Trusteeship or Sovereign State? Reflections on the Current and Future Legal Status of Kosovo”, (in: Nordic Journal of International Law, 70/2001, стр.424.

[63] Види “Agreement on the Principles to Move Towards a Resolution of the Kosovo Crisis”, presented to the Leadership of the Federal Republic of Yugoslavia by the former President of Finland Marti Ahtisaari, (EU), and Victor Chernomyrdin, Special Representative of the President of the Russian Federation, June 3 1999, UN Doc.S/1999/649.

[64] United States Institute for Peace: “Special Report: Kosovo Decision Time”, No.100, February 2003, стр. 5.

[65] J. Crawford: “The Creation of States in International Law”, 1979, стр.188.

[66] A. Kamanda: “A Study of the Legal Status of Protectorates in Public International Law”, 1961, стр.155; Види, ист така, Zimmermann and Stahn, 2001, 425.

[67] “UNMIK: A Unique Mission”, in :”What is UNMIK?, DPI-UNMIK, Prishtina 2002; See also Petrich, 1999.

[68] FIDH: “Kosovo Justice Pour la Paix”, Rapport, no.292, Mai 2000, стр.4.

[69] Report of UN Secretary General to UN Security Council on UNMIK, (S/1999/779, 12 July 1999, point 118, стр. 19.

[70] UNSC Resolution 814/93 on UNOSOM II.

[71] Stahn, стр. 112.

[72] Report of UNSG to UNSC(S/1999/779) 12 July 1999, point 118, стр.19).

[73] Повеќе за ова, види во: Charlotte Ku and Harold K. Jacobson: “Introduction”, ‘democratic Accountability and the Use of Force in International Law”, Edited by the same authors, Cambridge, 2003, pgs.20-26) and compared with: Gareth Evans: Cooperating for Peace: The Global Agenda for the 1990s and Beyond, (St. Leonards, Allen & Unwin, 1993); Paul F. Diehl: “International Peacekeeping”, (The Johns Hopkins University Press, 1993); William J. Durch (ed.), “UN Peacekeeping, American Policy and Uncivil Wars of the 1990s, (New York, St. Martin’s Press, 1996.

[74] H.H. Perit and J.M. Scheib: “Rebuilding Kosovo- UNMIK as a Trustee Occupant”, (A paper delivered at the Southern European Business Conference” in Matheson M.J. “United Nations Governance of Post- Conflict Societies”, 93 The American Journal of International Law, 857).

[75] Antony Marek Novicki: “The Presentation before the Reporting Group for Democratic Stability (GREDS) of Council of Ministers of Council of Europe”, според албанската верзија, објавена во “Koha Ditore”, 27 June 2002, стр.10.

[76] Исто; Спореди со позицијата на УНМИК/СПГС во Косово, со ВП во Босна и Херцеговина; повеќе за ова види во: ESI: “Reshaping International Priorities in Bosnia and Herzegovina”, (Part Two, 30 March 2000).

[77] Robert Caplan: “A New Trusteeship”? The International Administration of War-torn territories”, (Adelphi Paper 341, February, 2002; Martin Indyk: “Trusteeship for Palestine? (Foreign Affairs, May- June, 2003, Vol.82, No.3, стр.54).

[78] Stahn, стр.111; види, исто така: E. Lagrange: “La mision intermaire des Nations Unies au Kosovo, nouvel essai d’ administration directe d’ un territorie”, in AFDI, 1999, 335; T. Garcia: “La Mision d’ administration intermaire des Nations Unies au Kosovo”, RGDIP 104(2000), 61.

[79] Повеќе за УНТАЕТ види во: UNSC Resolution 1272/1999, (25 October 1999).

[80] Stahn, стр. 150.

[81] Извештај на Генералниот секретар на ОН пред Советот за безбедност на ОН, согласно со параграф 10 од Резолуцијата 1244 (S/1999/672), стр.2.

[82] Како на пример: Совет на Европа, Светска банка и други специјализирани агенции на ОН, како: ХАБИТАТ, УНИЦЕФ, и т.н.

[83] Petrisch, 1999.

[84] Исто, стр.3; во рамки на првиот столб - привремената цивилна администрација - имаше три главни канцеларии: Канцеларијата на полицискиот комесар, Канцеларијата за цивилни прашања и Канцеларијата за судски прашања.

[85] Frederic L. Kirgis: “Security Council Governance of Post Conflict Societies: A Plea for Good Faith and Informed Decision Making”, AJIL, Vol. 95, No.3, July 2001, стр. 583.

[86] Повеќе за ова види во: “The Presentation of Ombudsperson of Kosova, Antony Marek Novicki, before the Raporting Group for the Democratic Stability, (GREDS) of the Council of the Ministers of Council of Europe”, according to the Albanian version published in “Koha Ditore”, 27 June 2002, стр.10).

[87] Report of the Panel on United Nations Peace Operations, UN Doc. A/55/305-S/2000/809, para.77.

[88] Noam Chomsky: “The New Military Humanism: Lessons from Kosovo”, (Common Courage Press, 1999).

[89] Zimmermann and Stahn, 2001, pg.423; B. Simma: “NATO, the UN and the use of Force: Legal Aspects”, European Journal of International Law, Vol.10,(1999), p.1; Antonio Cassesse: “Ex iniuria ius non oritur: Are We Moving Towards International Legitimation of Forcible Humanitarian Countrameasures in the World Community”, European Journal of International Law, Vol.10, (1999), стр.23; etc.

[90] Споредени се гледиштата на: Цимерман, Стан, Марфи, Кирџис, Ансола, Матесон, Голдстоун, за легалноста и легитимноста на интервенцијата на НАТО во Косово во 1999 година.

[91] Jose-Luis Herrero Ansola: “The United Nations in Kosovo: Finding the Path through the Maze”, (in: “Favorita Papers”, 04/2001 of Diplomatische Akademie, Wien, стр. 9.

[92] Повелба на ОН, Член 2(7).

[93] Michael Matheson: “United Nations Governance of Post Conflict Societis”, 95 “American Journal of International Law”, 76 (2001).

[94] ICK: “Kosovo Roadmap (II), Internal Benchmarkes”, Balkans Report, no. 125, 1 March 2002, стр.3.

[95] William J. Aceves: “Liberalism and International Legal Scholarship: The Pinochet Case and the Move Toward a Universal System of Transnational Law Ligitation”, (Harvard International Law Journal, Winter 2000, Volume 41, Number 1, стр.138).

[96] Harold Hongju Koh: “How is International Human Rights Law Enforced”? 74 IND. L.J. 1397, 1414(1999). Имав шанса лично да разговарам за овој пристап со професор Кох, за време на нашето учество во отворениот панел за судството во повоено Косово, во Приштина, летото 2000 година, каде што тој одржа отворен говор како помошник државен секретар, Биро за демократија, човекови права и труд.

[97] “The European Union Commitment to Kosovo”, Pristina, March 2001, стр.15.

[98] Matthew Rusel, 2000, стр. 127

[99] Извештај на Генералниот секретар на ОН пред Советот за безбедност на ОН во врска со УНМИК, (Ѕ/1999/779), 12 јули 1999 година, точка 8, стр. 2.

[100] Во текот на периодот: 1999-2001, Европската агенција за реконструкција, воспоставена во февруари 2000 година, како наследник на ЕК ТАФКО, воспоставен во август 1999 година, спроведе многу активности во различни сектори, како енергетика и јавни услуги, градење куќи, цивилна администрација, инфраструктура, земјоделство, претпријатија, здравство, и т.н. Вкупно 682 милиони евра; Повеќе за ова види во: “The European Union Commitment to Kosovo”, Prishtina March 2001, pg.33; Види исто така: “ECHO in Kosovo: 1998-2001”, EU- Pillar IV, Prishtina, 2001, стр.:2-4.

[101] Види повеќе во: Мисија на ОБСЕ во Косово: “Democratization: Structure & Guidelines”, 14.08.2000, стр. 3.

[102] Повеќе за ова види во: Matthew Russel, 2000, стр. 128.

[103] “What is UNMIK?” (UNMIK-DPI, Prishtina, 2002).

[104] Report of UN Secretary General to UN Security Council pursuant to paragraph 10 of UNSC Resolution 1244/99, (S/1999/672, 12 June 1999; види: “Introduction” & “Overall Structure of the Mission”, стр.1; види, исто така: Report of UN Secretary General to UN Security Council on UNMIK, (S/1999/779) 12 July 1999; see points: 118- 121, стр: 19-20

[105] Исто, стр. 1-3.

[106] Исто, стр. 1; Исто, точки: 119-126.

[107] Исто, стр.1; Исто, точки: 17-20, и 110-116, стр. 18-19.

[108] Не само во Северна Митровица, во Зубин Поток, Лепосавиќ, туку и во Штрпце, Грачаница, дури и во дардана - поранешна Каменица, српските паралелни административни структури издаваа цивилни документи, регистрација на возила, возачки дозволи, и т.н.; види: “Koha Ditore”, 19 март, 2002, стр. 7; За споредба на постигнувањата на УНМИК од 12 јули 1999-2001, види Reports of UN Secretary General to Security Council on UNMIK: (S/1999/672, 12 June 1999); (S/1999779, 12 July 1999); (S/1999/987, 16 September 1999 (S/1999/1250, 23 December 1999); (S/2000/1777, 3 March 2000); (S/2000/538, 6 June 2000); (S/2002/62, 15 January 2002).

[109] УНМИК беше најголемата мисија на ОН, со околу 5.000 цивилен персонал, освен воените трупи на КФОР, и со годишен буџет од околу 400 милион долари годишно.

[110] Јуни 1999 - јуни 2003.

[111] Четворицата СПГС беа: Серџо де Мело, Бернард Кушнер, Ханс Хекеруп, Михаел Штајнер и Хари Холкери.

[112] Dr. Esat Stavileci: “UNSC Resolution 1244 with a special view on the constitutional framework”, “Kosova Law Review”, Vol. VI, no. 3, Autumn, 2001, pg. 13; Повеќе за ова види во: Esat Stavileci: “Kosova nën Administrimin Ndërkombëtar”, Gjakovë, 2000.

[113] Report of UN Secretary General to UN Security Council on UNMIK, (S/1999/779, 12 July 1999, стр.18)

[114] Исто, точки: 113-116, стр. 18-19.

[115] “Democratic Accountability and the Use of Force in International Law”, Edited by Charlotte KU and Harold K. Jacobson, (Cambridge, 2003); “United Nations Legal Order”, Vol.1 and 2, Edited by Oscar Schachter and Christopher C. Joyner, University Press Cambridge, 1995; “Humanitarian Intervention and the United Nations”, Edited by Richard B. Lillich, (University Press of Virginia, 1973).

[116] Ku and Jacobson, 2003, p.350

[117] Исто.

[118] Исто, стр: 350-366.

[119] UNMIK Regulation 1999/1, 25 Jully 1999.

[120] UNMIK Regulation 2001/9, 15 May 2002.

[121] Оваа резолуција косовскиот парламент ја донесе на седницата одржана на 23 мај, 2002 година; СПГС настапи со исти реакции што се однесуваа на Резолуцијата на парламентот во врска со конечниот статус, и на резолуцијата за вредностите на ослободителната војна на Косово, усвоени на седницата на косовскиот парламент на 15 мај, 2003 година; Види: Official Statement of SRSG Michael Steiner, presented by UNMIK Press Director Simon Heiselock, www.rtklive.com. central news, 15 May, 2003, at 19,30.

[122] Овој Меморандум беше изработен во Приштина на 30 мај, 2002 година, но потоа СПГС Михаел Штајнер на 25 јуни, 2002 година го укина овој договор. За повеќе во врска со ова, види го писмото на Штајнер до косовскиот премиер Бајрам Реџепи, 25 јуни, 2002 година.

[123] Види ги писмата на СПГС Михаел Штајнер до претседателот на косовскио парламент, Неџат Дачи. Првото, од 8 мај, 2002 година, во кое тој наведува дека “Косовскиот парламент може само да расправа, но не и да донесува одлуки, за прашања поврзани со Миторвица, ниту пак за граничниот спор меѓу Косово и Македонија”, и второто писмо на СПГС од 22 мај, 2002 година. (“Zëri”, 8 May, 2002, pg. 1, and “Koha Ditore”, 8 May, 2002, стр.1). Но, дури и по овие две писма, косовскиот парламент сепај ја усвои “Резолуцијата за територијален интегрите на Косово”, за време на седницата одржана на 23 мај, 2002 година. Веднаш по оваа резолуција, истиот ден, СПГС имаше официјална изјава со која резолуцијата ја прогласи за неважечка. (Повеќе за ова види во: “Zëri”, 24 May 2002, pg.1; “Rilindja”, 24 May 2002, pg. 1; “Koha Ditore”, 24 May 2002, стр.1).